Wat is oedeem?
Oedeem is een vochtopeenhoping in een deel van het lichaam. Dit uit zich in een gevoel van spanning of stuwing van de huid, pijnlijk of tintelend gevoel en toename van de omvang van het lichaamsdeel.

Lymfoedeem
Lymfoedeem is een vochtopeenhoping ten gevolge van een onvoldoende functionerend of een defect lymfesysteem. Dit kan o.a. zijn door een operatie waarbij er lymfeklieren zijn weggenomen of door bestraling.
Dit wordt secundair lymfoedeem genoemd.
Ook kan het defect aangeboren zijn; dan spreken we over primair lymfoedeem.

Anatomie
Het lymfesysteem loopt door het hele lichaam. Het voert onder andere afvalstoffen en eiwitten af en heeft ook een functie in het afweersysteem van het lichaam.
Het systeem bestaat uit lymfebanen die het vocht transporteren en lymfeknopen die een zuiverende werking hebben. Als het lymfevocht gezuiverd is, komt het in het halsgebied weer terug in de bloedbaan.
Met name in de oksels, liezen en in de hals zitten veel lymfeknopen.

Behandelingsmogelijkheden
De behandeling door een oedeemfysiotherapeut kan bestaan uit:
– Manuele lymfedrainage. Dit is een massagetechniek gericht op het stimuleren van de afvoer van lymfevocht en het bevorderen van de functie van niet-aangedane lymfevaten, c.q. knopen.
– Compressietherapie. Om de afname in omvang zo snel mogelijk te realiseren zal er in de meeste gevallen gebandageerd worden. Deze bandages zijn vervelend maar een belangrijk onderdeel van de therapie. Als het te veel aan vocht weg is, zal er meestal een therapeutisch elastische kous worden aangemeten om het effect van de therapie te behouden.
–– Oefentherapie. In veel gevallen bestaat er naast het lymfoedeem ook een bewegingsbeperking in het operatiegebied. Ook kan bewegingsomvang en spierkracht afgenomen zijn, mede door het lymfoedeem. Door de oefeningen die u krijgt van uw oedeemfysiotherapeut kunt u de functies verbeteren. Oefentherapie speelt ook een rol bij het reduceren van het oedeem door het gebruik maken van de spierpomp.
– Ademtherapie. Specifieke oefeningen met betrekking tot uw ademhaling verbeteren de afvoer van lymfevocht.
– Informatie. U wordt voorgelicht over huidverzorging, voeding, preventie en zelfhulp. Dit zijn zaken waarmee u zelf aan de slag kunt gaan. Tevens wordt u begeleid in het opbouwen van uw dagelijkse activiteiten.
– Lymftaping. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een specifieke tape die een liftende werking heeft. Hierdoor kan de onderhuidse circulatie verbeteren en de afvoer van lymfevocht bevorderd worden.

Vergoedingen
Alle zorgverzekeraars vergoeden oedeemfysiotherapie. De eerste twintig behandelingen worden vergoed uit de aanvullende verzekering. Als u niet aanvullend verzekerd of niet voldoende aanvullend verzekerd bent, zijn deze geheel of gedeeltelijk voor eigen rekening. De vervolgbehandelingen worden vergoed uit de basisverzekering. Oedeemtherapie wordt door de zorgverzekeraars langdurig vergoed.
Uw oedeemfysiotherapeut is ingeschreven in het kwaliteitsregister oedeemfysiotherapie. Dit staat voor gecontroleerde kwaliteit en nascholing.

Hoe kunt u lymfoedeem herkennen?
Lymfoedeem begint meestal met een toename van spanning op de huid; het lichaamsdeel voelt zwaarder aan. Daarna kan er ook een toename van de omvang plaatsvinden. Dit hoeft niet altijd pijnlijk te zijn maar zal u wel hinderen in uw dagelijkse bezigheden.

Wat te doen bij lymfoedeem?
Lymfoedeem gaat niet vanzelf over. Als u denkt dat er bij u lymfoedeem ontstaat, neemt u dan direct contact op met uw huisarts of specialist. In overleg besluit u of er verder onderzoek en/of behandeling gewenst is. U kiest dan voor een behandelaar die terzake kundig is. Uw oedeemfysiotherapeut behandelt niet alleen het lymfoedeem adequaat maar is tevens een deskundige op het gebied van bewegen en houding.

Ten slotte de volgende adviezen:
– Draag geen knellende kleding, de afvoer van lymfevocht kan hierdoor geblokkeerd worden.
– Beweeg! Het is belangrijk dat u weer zo snel mogelijk in uw dagelijkse ritme komt.
– Voorkom overbelasting, bijvoorbeeld overmatig zwaar tillen.
– Wees alert op wondjes, hierdoor kunnen vervelende ontstekingen ontstaan (erysipelas)
– Wacht niet te lang met een afspraak bij uw huisarts of specialist.
meer info adviezen en leefregels

Richtlijn lymfoedeem:
https://nvfl.kngf.nl/binaries/content/assets/bi/nvfl/onbeveiligd/oedeemfysiotherapie/3-multidisciplinaire-evidence-based-richtlijn-lymfoedeem-2014.pdf

Richtlijn Lipoedeem:
http://www.lymfoedeem.nl/files/patientenversie-lipoedeem.pdf

Bron: Nederlandse Vereniging voor Fysiotherapie binnen de Lymfologie